Spis treści
Fundacja rodzinna to nowa instytucja w polskim systemie prawnym, wprowadzona ustawą z dnia 22 maja 2023 roku. Jej celem jest zarządzanie majątkiem rodzinnym, jego ochrona oraz zapewnienie płynnej i kontrolowanej sukcesji. Zainteresowanie fundacją rośnie, szczególnie wśród właścicieli firm rodzinnych, którzy szukają skutecznego i trwałego rozwiązania na przekazanie majątku kolejnym pokoleniom. Ale na czym polega fundacja rodzinna i jak działa w praktyce?
Czym jest fundacja rodzinna?
To osoba prawna, która powstaje na mocy aktu założycielskiego (lub testamentu) i zostaje wpisana do rejestru fundacji rodzinnych, prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Jej majątek pochodzi od fundatora – może on wnieść m.in. gotówkę, udziały w spółkach, nieruchomości czy inne prawa majątkowe. Minimalna wartość majątku początkowego to 100 000 zł.
Fundacja nie jest powoływana do prowadzenia działalności gospodarczej w klasycznym sensie. Jej zadaniem jest realizacja celów określonych przez fundatora – w szczególności wypłacanie świadczeń dla beneficjentów oraz zarządzanie majątkiem zgodnie ze strategią rodziny.
Główne cele fundacji rodzinnej
- Ochrona majątku rodzinnego
Fundacja pozwala oddzielić majątek rodzinny od prywatnych zobowiązań fundatora, zapewniając jego trwałość i odporność na spory, podziały czy egzekucje.
- Planowanie sukcesji
Statut fundacji pozwala określić zasady przekazywania majątku: kto, kiedy i na jakich warunkach otrzyma świadczenia. Dzięki temu fundacja eliminuje niepewność charakterystyczną dla tradycyjnego dziedziczenia.
- Wsparcie beneficjentów
W jaki sposób fundacja rodzinna wspiera beneficjentów w praktyce? Wsparcie polega na realizacji konkretnych wypłat – np. na edukację, leczenie, utrzymanie. Oprócz środków pieniężnych, beneficjenci mogą otrzymywać inne świadczenia, takie jak prawo do korzystania z rzeczy. Beneficjentami fundacji mogą być członkowie rodziny, wyznaczone przez fundatora osoby spoza rodziny lub organizacje społeczne.
- Zarządzanie majątkiem
Fundacja może pomnażać zgromadzony majątek, inwestować, posiadać udziały w spółkach czy czerpać zyski z wynajmu nieruchomości – w ograniczonym, określonym ustawowo zakresie.
- Realizacja celów filantropijnych i wychowawczych
Fundacja może wspierać inicjatywy społeczne lub promować wartości ważne dla rodziny – np. edukację, rozwój, patriotyzm czy odpowiedzialność.
Struktura i organy fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna działa na podstawie statutu, w którym fundator określa jej cele, sposób zarządzania i zasady wypłat.
W strukturze fundacji znajdują się:
- zarząd – odpowiada za bieżące zarządzanie majątkiem,
- zgromadzenie beneficjentów – może mieć głos doradczy lub decyzyjny,
- rada nadzorcza – obowiązkowa, jeśli liczba beneficjentów przekracza 25.
Fundator decyduje jakie cele będzie realizować powołana przez niego fundacja rodzinna – może ona pełnić funkcję wyłącznie ochronną, inwestycyjną lub mieszaną, zależnie od potrzeb i priorytetów.
Korzyści z założenia fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna daje fundatorowi pełną kontrolę nad tym, co stanie się z majątkiem po jego śmierci.
Do kluczowych zalet należą:
- ochrona majątku przed podziałem i utratą wartości,
- możliwość planowania sukcesji z pominięciem dziedziczenia ustawowego,
- elastyczne zarządzanie świadczeniami na rzecz rodziny,
- preferencje podatkowe (reinwestycja środków bez podatku, brak PIT dla najbliższych, CIT dopiero przy wypłacie świadczeń),
- możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w bezpiecznym zakresie.
Twój majątek. Twoje zasady. Twoja fundacja.
Jeśli zastanawiasz się, na czym polega fundacja rodzinna, warto spojrzeć na nią jak na nowoczesny wehikuł prawno-finansowy, który pozwala zachować integralność majątku, chronić wartości rodzinne i sprawnie realizować sukcesję. Choć jej założenie wymaga przemyślanej struktury organizacyjnej i statutu, to oferuje stabilność i porządek, których często brakuje w klasycznych modelach dziedziczenia.